ದೇವರು ಈ ಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಅದೇನೇನೋ ಅಚ್ಚರಿಗಳನ್ನು ನಮಗಾಗಿ ಇಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ ಎನ್ನುವುದೇ ಸ್ವಾರಸ್ಯಕರವಾದ ಸಂಗತಿ. ಈ ಕಾಡು ಮೇಡುಗಳು, ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಗಳು, ಹಿಮ ಶಿಖರಗಳು, ನದಿ ಸಾಗರ, ಜಲಪಾತ ಒಂದೆಡೆಯಾದರೆ ದ್ವೀಪಗಳು. ಅಬ್ಬಾ ಬಣ್ಣಿಸಲಸಾದ್ಯ ಆ ದೇವನ ಕೈಚಳಕವನ್ನು. ಈ ದ್ವೀಪಗಳಲ್ಲಿ ಖಂಡ/ಸಾಗರ ದ್ವೀಪ, ನದಿ ದ್ವೀಪ, ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ ದ್ವೀಪಗಳು ಸೇರಿವೆ. ನೈಸರ್ಗಿಕ ದ್ವೀಪಗಳು ಪ್ರಕೃತಿ ಮಾನವನಿಗೆ ನೀಡಿರುವ ಉಡುಗೊರೆಯಾಗಿದ್ದರೆ, ಪ್ರಕೃತಿಗೆ ಮಾನವನು ಉಡುಗೊರೆಯಾಗಿ ನೀಡಿರುವ ಅನೇಕ ಅದ್ಭುತ ಕೃತಕ ದ್ವೀಪಗಳಿವೆ.

ಭಾರತದ ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳು ಅಥವಾ ಮುಖಜಭೂಮಿಯ ದ್ವೀಪಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಗಾ ನದಿಯ ಮುಖಜಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ 'ನ್ಯೂಮರ್ ದ್ವೀಪಗಳು', ನರ್ಮದಾ ನದಿ ಅಳಿವೆಯಲ್ಲಿರುವ 'ಆಲಿಯಾಬೆಟ್' ಜಗತ್ತಿನ ದೊಡ್ಡದಾದ ನದಿ ದ್ವೀಪ ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿಯಲ್ಲಿರುವ 'ಮಂಜೂಲಿದ್ವೀಪ'ಗಳಿವೆ. ಇನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಸಾಗರಿಕ ದ್ವೀಪಸ್ತೋಮಗಳಿವೆ.

ಬಂಗಾಳಕೊಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳು. ಇನ್ನೊಂದು ಅರಬ್ಬೀ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿರುವ ಲಕ್ಷದ್ವೀಪಗಳು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 247 ದ್ವೀಪಗಳಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಅರಬ್ಬಿ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ 43 ಹಾಗೂ ಬಂಗಾಳಕೊಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿ 204 ದ್ವೀಪಗಳಿವೆ. ಪೋರ್ಟ್ ಬ್ಲೇರ್‌ನ ಈಶಾನ್ಯಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು 84 ಮೈಲು ದೂರದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾರನ್ ಎಂಬ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ದ್ವೀಪವಿದೆ. ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ ಮತ್ತು ಭಾರತ ದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಏಕಮಾತ್ರ ಜ್ವಲಂತ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ ದ್ವೀಪವಾಗಿದೆ. ಬ್ಯಾರನ್ ದ್ವೀಪ ಬಂಜರು ಭೂಮಿಯಾಗಿದ್ದು, ಇಲ್ಲಿ ಜನವಸತಿ ಇಲ್ಲ. ಕೇವಲ ಕೆಲವು ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಇಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ. ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಸಮುದ್ರಯಾನ ಮಾಡಿದವರು ಯಾರೋ ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗಿದ್ದಾರೆ ಎನ್ನಲಾಗುವ ಫೆರೆಲ್ ಆಡು ಇಲ್ಲಿನ ವಿಶೇಷವಾದ ಸಂತತಿಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದು. ಅಂದಿನಿಂದ ಇಂದಿನ ತನಕ ಈ ಪ್ರಾಣಿ ಪ್ರಭೇದ ತನ್ನ ಇರುವಿಗಾಗಿ ಸಮುದ್ರದ ಉಪ್ಪು ನೀರಿನ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ 1994 ಮತ್ತು 2005ರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಸ್ಫೋಟಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದ್ದು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯದು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಎದ್ದಿದ್ದ ಸುನಾಮಿಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಸಂಭವಿಸಿದೆ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಅಂಡಮಾನ್ ಅತೀ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ ದ್ವೀಪವಾಗಿದೆ.

ಅಂಡಮಾನ್ ದ್ವೀಪಗಳಲ್ಲಿ 'ಸ್ಯಾಡಲ್ ಶಿಖರ' ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಶಿಖರವಿದ್ದು, 758 ಮೀ ಎತ್ತರವಿದೆ. ಈ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ 'ರಾಂಗೋ ನದಿ' ಪ್ರಸಿದ್ದವಾಗಿದೆ. ನಿಕೋಬಾರ್‌ದ್ವೀಪಗಳು ಅಂಡಮಾನ್‌ನ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದು, 'ಗ್ರೇಟ್ ನಿಕೋಬಾರ್' ಇಲ್ಲಿನ ಅತಿದೊಡ್ಡ ದ್ವೀಪ. ಪೋರ್ಟ್ ಬ್ಲೇರ್” ಅಂಡಮಾನ್‌ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳ ರಾಜಧಾನಿ. ಇನ್ನು ಲಕ್ಷ ದ್ವೀಪಗಳ ರಾಜಧಾನಿ “ಕವರತ್ತಿ” ಇದು ಕಣ್ಣಾನೂರು ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಅರಬ್ಬೀ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿರುವ ಹವಳದ ದಿಬ್ಬಗಳಾಗಿವೆ. ಮಿನಿಕಾಯ್ ಲಕ್ಷ ದ್ವೀಪಗಳಲ್ಲಿನ ಅತಿದೊಡ್ಡ ದ್ವೀಪ. ಅಂಡಮಾನ್ ದ್ವೀಪವು ಪ್ರಕೃತಿ ಸೌಂದರ್ಯದಿಂದ ತುಂಬಿತುಳುಕುತ್ತಿರುವ ದ್ವೀಪ. ತರಹೇವಾರಿ ಹೂವುಗಳು, ಪಕ್ಷಿಗಳು, ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ತಾಳೆ ಮತ್ತು ತೆಂಗು... ಅಬ್ಬಾ! ನೋಡಲು ಅತ್ಯಂತ ರಮಣೀಯವಾಗಿವೆ. ಪೋರ್ಟ್ಬ್ಲೇರ್ ಈ ದ್ವೀಪ ಸಮೂಹದ ರಾಜಧಾನಿ. ಅಂಡಮಾನ್‌ಗೆ ಇದೇ ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲು.

ಇವುಗಳ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ಸುಮಾರು 780 ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್. ಇದರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡ 35ರಷ್ಟು ಭಾಗ ಆದಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿರುವ ಆಂತ್ರೊಪಾಲಜಿ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಜೀವನ ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಕಲೆ, ಅವರು ಉಪಯೋ ಗಿಸುವ ವಸ್ತುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯಬಹುದು. ಸನಿಹದಲ್ಲೇ ಇರುವ ಸಮುದ್ರಿಕಾ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿ ನಾನಾ ರೀತಿಯ ಶಂಖಗಳು, ಹವಳಗಳು, ಕಪ್ಪೆಚಿಪ್ಪುಗಳು ನೋಡಲು ಸಿಗುತ್ತವೆ. ಅತಿ ವಿರಳವಾದ ಶಂಖ ಮತ್ತು ಕಪ್ಪೆ ಚಿಪ್ಪುಗಳನ್ನು ನೋಡಬಹುದು. ಇಲ್ಲಿರುವ ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ಜೈಲು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದ್ದು, ಈಗ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಮಾರಕಗಳ ಲ್ಲೊಂದಾಗಿದೆ. ಬ್ರಿಟೀಷರು ನಮ್ಮ ಧೀರ-ಶೂರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ‍್ಯ ಸೇನಾನಿಗಳನ್ನು ಬಂಧಿಸಿಡುತ್ತಿದ್ದರು.

ಇಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ವಿವರವಾಗಿ ಬಿಚ್ಚಿಡಲಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿರುವ ಛತ್ತಮ್ ಸಾಮಿಲ್ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಕಟ್ಟಿಗೆ ಮಿಲ್. 1883ರಲ್ಲಿ ಇದು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇಲ್ಲಿಂದ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಕಟ್ಟಿಗೆಗಳನ್ನು ರಫ್ತು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ‍್ಯಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಕಟ್ಟಿಗೆ ರಫ್ತಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುಧ್ಧದ ವೇಳೆ ಜಪಾನೀಯರು ನಡೆಸಿದ ಬಾಂಬ್ ದಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬಾಂಬ್ ನೇರವಾಗಿ ಇದರ ಮೇಲೇ ಬಿದ್ದು ತುಂಬಾ ಹಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. 1946ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಜೀವ ತುಂಬಲಾಯಿತು. ಇನ್ನು ರಾಸ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್‌ನ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಬ್ರಿಟಿಷರ ಮುಖ್ಯ ಕಚೇರಿಯಾಗಿತ್ತು. ಈಗ ಇದು ಭಾರತದ ನೌಕಾಪಡೆಯ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದೆ.

✍ ಲಲಿತಶ್ರೀ ಪ್ರೀತಂ ರೈ